Pedagogizacja

Sprawność manualna jest bardzo ważnym obszarem rozwoju dziecka. Jej odpowiednie i zrównoważone rozwijanie umożliwia mu później swobodne wykonywanie działań związanych z codziennym życiem oraz aktywnościami kreatywnymi. Sprawna dłoń to taka, która chwyta przedmioty, umożliwia zapięcie kurtki, chwycenie widelca czy picie z kubka bez rozlewania jego zawartości. Krótko mówiąc, wpływa na stopień w jakim dziecko może zadbać o siebie samo. Rozwój sprawności manualnej u przedszkolaków jest również ważny z punktu widzenia dalszego kształtowania umiejętności pisania i czytania, które dzieci uczyć będą się już  w szkole.

 

Rozwijanie sprawności manualnej dziecka przyczynia się do tak ważnych korzyści jak:

• wzmocnienie zdolności motorycznych: regularne ćwiczenia manualne pomagają                    w doskonaleniu zarówno dużej, jak i małej motoryki, co jest niezbędne w przyszłym nabywaniu umiejętności takich jak pisanie czy rysowanie.
• rozwój myślenia przestrzennego: dzieci, które pracują nad swoją sprawnością manualną, często ćwiczą percepcję przestrzenną i koordynację oko-ręka, co przekłada się na zdolność do logicznego rozumowania i rozwiązywania problemów.
• pobudzenie kreatywności: twórcze aktywności manualne, takie jak rysowanie czy modelowanie z gliny, mogą być nie tylko świetną formą zabawy, ale również stymulować kreatywność i wyobraźnię dziecka.

Dlaczego rozwijanie sprawności manualnej jest tak ważne?

Kiedy rozwijamy sprawność manualną dziecka, dajemy mu narzędzia, które pomogą mu w pełni wyrazić swoje pomysły, uczucia i odkrycia. W związku z tym niezwykle istotne jest, aby zapewnić dzieciom odpowiednie bodźce, które pozwolą im eksplorować i rozwijać swoją sprawność manualną.

To, czy dziecko w prawidłowy sposób opanuje czynności manualne, będzie miało ogromny wpływ na jego późniejsze umiejętności. Obniżona sprawność manualna skutkuje trudnościami w samodzielnym ubieraniu się – wiązaniu sznurówek, czy zapinaniu guzików. Jest także przyczyną nieumyślnego niszczenia zabawek i przedmiotów codziennego użytku. Przyczynia się również do narastających problemów z pisaniem i rysowaniem. Pismo dziecka, które prawidłowo nie opanowało podstawowych czynności manualnych, będzie mało czytelne, a tempo stawiania literek w zeszycie znacząco wydłużone. Dziecko również może używać nieadekwatnie dużo siły do np. rysowania szlaczków w zeszycie, czy też kolorowania.

W procesie rozwoju ruchowego u niektórych dzieci można dostrzec różnego typu zaburzenia, które są konsekwencją wyraźnych schorzeń lub uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego.

Najczęściej spotykane zespoły zaburzeń u dzieci w wieku przedszkolnym to: 

Niezręczność manualna: słaby nacisk narzędzia pisarskiego (obniżone napięcie mięśniowe) – linie zazwyczaj są mało widoczne. Bądź przeciwnie – zbyt duży nacisk, np. ołówka, kredki. Przy nadmiernym napięciu mięśniowym (ruchy                        są gwałtowne, kanciaste, linie w przewadze proste, mało falistych) dziecko niechętnie podejmuje się wycinania nożyczkami. Nie lubi szarpania papieru na drobne kawałki, zauważamy braki w umiejętności samoobsługi (czynności codzienne tj. mycie, ubieranie się, jedzenie itp. wykonywane są powoli i niezręcznie), nieprawidłowe trzymanie narzędzia, słaba chwytliwość palców… Stąd częste wypuszczanie przedmiotów z rąk, brak precyzji ruchów drobnych (dłoni i palców), zniekształcenia graficznej strony pisma (szlaczki niedociągnięte do linii lub wykraczające poza nią, wolne tempo pisania), trudności w nabywaniu automatyzmów ruchowych, zwolnione nabywanie wprawy w czynnościach ruchowych, niewłaściwa koordynacja obu rąk, chętne posługiwanie się jedną ręką, (stąd trudności przy zapinaniu guzików, wiązaniu sznurowadeł, ubieraniu lalki, itp.).

Niezręczność ruchowa całego ciała: pojawiają się trudności z utrzymaniem równowagi. Zakłócenia koordynacji wzrokowo – ruchowej w zabawach, w których ruch odbywa się pod kontrolą wzroku (rzucanie piłką, kulanie, kopanie). Problemy               z naśladownictwem ruchów, niezręczne chodzenie po schodach i wspinanie się, brak precyzyjności w ruchach, problemy z koncentracją uwagi. Może wystąpić również szybkie zniechęcenie się do wykonywania czynności.

Pierwsze kroki w rozwijaniu umiejętności manualnych

Rozwijanie sprawności manualnej dziecka zawsze należy zaczynać od prostych ćwiczeń dostosowanych do wieku najmłodszych. Wszystko to zaczyna się od z pozoru nieistotnych zabaw, które jednak mają ogromne znaczenie. W pierwszych latach życia dziecko uczy się poprzez zabawę, dlatego też powinno mieć dostęp do różnych tekstur, materiałów i narzędzi, które będą stymulować jego zmysły i motorykę. Manipulowanie pozwalana wyrobienie elastyczności w pracy wszystkich elementów kończyny górnej dziecka – barków, ramion, przedramion, nadgarstków, dłoni i palców, a także koordynacji ruchów rąk ze wzrokiem. Koordynacja wzrokowo-słuchowa jest umiejętnością nabytą, utrwalaną przez regularne ćwiczenia.

Aby doskonalić sprawność manualną dzieci w wieku przedszkolnym warto organizować:

• zabawy klockami: uczenie poprzez zabawę jest zdecydowanie najskuteczniejszą metodą, zwłaszcza na początku drogi edukacyjnej dziecka. Klocki to jedna z najlepszych zabawek, które pomagają w rozwijanie sprawności manualnej. Układanie, stosowanie i dopasowywanie klocków rozwija motorykę małą, koordynację i zdolność do logicznego myślenia;
• rysowanie, malowanie, wydzieranie: wprowadzenie kredek czy farb to świetny sposób na rozwijanie jego zdolności motorycznych, a także kreatywności. Szczegółowe instrukcje jak trzymać kredki i jak nimi rysować pomagają dziecku zrozumieć, jak kontrolować swoje ruchy;
• modelowanie: ugniatanie, wałkowanie, cięcie gliny czy plasteliny to doskonałe ćwiczenia dla małych dłoni. W ten sposób rozwija się zarówno sprawność manualna, jak i kreatywność;
• budowanie w piasku;
• tańce, zabawy ruchowe i granie na instrumentach;
• nawlekanie drobnych elementów;
• gry, układanki, puzzle;
• zabawy ruchowe: łapanie, rzucanie, turlanie ;
• majsterkowanie,

 

Aby jak najlepiej zadbać o rozwój  manualny swojego dziecka ważne jest aby być dla niego wsparciem, jego cieniem i jednocześnie dawać mu szansę  na wykazanie i stanie się lepszym.

Monika Tomankiewicz

Literatura:

1.Bee H., Psychologia rozwoju człowieka, Wydawnictwo ZYSK i SK-A, Poznań, 2004,

2.Cieszyńska J., Korendo M., „Wczesna interwencja terapeutyczna, Wydawnictwo Edukacyjne, 2007,

3. Brazelton J.D.S. Rozwój dziecka 3-6, Sopot, 2013

4.Makris M, Umiastowska D,  Rozwój fizyczny i motoryczny dziecka w wieku przedszkolnym, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2001