Pedagogizacja

Konflikty są częścią ludzkiego życia i występują zarówno wśród osób dorosłych, jak również wśród dzieci. Oprócz znanych, złych stron konfliktu ma on też swoje dobre strony, uczy bowiem dzieci rozwiązywać problemy oraz wczuwać się w sytuację drugiego człowieka. Ważne jest tutaj twórcze rozwiązywanie konfliktu. Podczas sytuacji konfliktowej istotne jest, aby uświadomić dziecku, że, np. odmienne zdania są zupełnie czymś naturalnym, tak samo jak odmienny jest każdy z nas, np. różnimy się wyglądem, charakterem, co innego nas interesuje. Nie ulega wątpliwości, że dziecko w wieku przedszkolnym, które jest pozostawione w konflikcie samo, nie zrozumie jego pozytywnego znaczenia.

 

W sytuacji konfliktu dzieci przyjmują określone postawy:

 agresywną, czyli „przeciw ludziom” – dzieci w takim momencie potrafią ugryźć, kopnąć, popchnąć, uderzyć, uszczypnąć, zwłaszcza młodsze przedszkolaki, a szczególnie te, które mają jeszcze kłopot z komunikacją werbalną; potrafią też powiedzieć innemu dziecku coś niemiłego

i najczęściej są to komunikaty typu: „nie lubię cię”, „jesteś głupi” itp.; możemy wówczas zaobserwować, że przykre słowa ranią bardziej niż zdarzenie, które wywołało słowną agresję,

 uległą, czyli „do ludzi” – dzieci często nie potrafią jeszcze bronić swojego zdania, stąd taka postawa, która może pojawić się z lęku przed „poskarżeniem pani” lub pobiciem,

 wycofania się z konfliktu, przejawiającą się odejściem od zabawy, czyli „od ludzi” – dziecko opuszcza sytuację konfliktową, odchodzi na bok; obserwujemy wówczas, że „obraża się” lub siedzi w kącie naburmuszone i nie chce rozmawiać.

 

 Sytuacje konfliktowe w poszczególnych grupach wiekowych

 

Sytuacje konfliktowe w poszczególnych grupach wiekowych przedszkolaków zależą od stopnia uspołecznienia dzieci i rozumienia stanów emocjonalnych własnych i kolegów. Dynamika grupy powinna być wskazówką dla nauczycieli, aby wiedzieli, jak zapobiegać konfliktom, znali ich przebieg oraz poszukiwali skutecznych sposobów ich rozwiązywania.

 

1. W grupie najmłodszej, gdzie przebywają dzieci 2,5–3,5-letnie, z oczywistego powodu rzadziej dochodzi do konfliktów interpersonalnych: maluchy bawią się obok siebie, równolegle. Pamiętajmy jednak, że wejście w nową grupę oraz poznawanie zasad współdziałania i zabawy są dla maluszka nie lada wyzwaniem i wymagają rzecz jasna dużo czasu.
2. W grupie czterolatków dzieci przejawiają silną potrzebę zabawy z rówieśnikami, więc nawiązują bardzo chętnie relacje z innymi. Biorąc pod uwagę fakt, że są one impulsywne, labilne emocjonalnie i silnie egocentryczne, trzeba liczyć się z występowaniem w grupie krótkotrwałych, gwałtownych konfliktów, o których maluchy szybko, na szczęście, zapominają. Aby zniwelować nadmierną częstotliwość występowania sprzeczek w tej grupie dzieci, należy przemyśleć sposób organizowania im czasu. Warto w codziennych zajęciach pamiętać o częstych zmianach aktywności dzieci, aby obejmowała ona różnorodne zajęcia (ruchowe, muzyczne, plastyczne oraz techniki relaksacyjne) ze szczególnym naciskiem na emocje – ich rozpoznawanie, nazywanie, pokazywanie mimiką i gestem. Znów z pomocą przyjdą nam bajki terapeutyczne, np. W świecie uczuć: nuda, gniew; szwedzka seria

o Albercie Albertsonie; bajka o Księżycowej księżniczce; Czarna owca; Daj na zgodę!

3. Pięciolatki, zwłaszcza chłopcy, bardzo często wywołują konflikty. Najczęściej dochodzi do nich podczas swobodnej zabawy (przedmiotem sporu są zabawki) – pojawia się agresja, czynna i słowna. Podobnie dzieje się podczas zabaw i gier zespołowych: w tym wieku chłopcy grają już z zapałem w piłkę nożną, co wywołuje u nich ogromne emocje

i nieporozumienia na tle przestrzegania zasad gry. Na podwórku, podczas walki o piłkę, dochodzi do przepychanek i upadków. Chęć do gry toczy spór z niechęcią do ewentualnych kontuzji. Dlatego warto przed grą w piłkę nożną, rzucaniem do kosza lub zawodami

w rodzaju pokonywania toru przeszkód usiąść z dziećmi i przypomnieć im zasady gry. Dotyczy to też gier planszowych – w tym wieku dzieci chętnie grają w warcaby, chińczyka, zaczynają uczyć się gry w szachy – z tym nieuchronnie wiąże się możliwość porażki. Niekiedy nawet sześcio- i siedmiolatkom bardzo trudno pogodzić się z przegraną. Przy okazji gier uczymy dzieci cierpliwości w oczekiwaniu na swoją kolej – emocje temu towarzyszące również stają się przyczyną nieporozumień

4. W grupie sześciolatków zaobserwujemy zmiany w zachowaniu. Wynikają one

z postępującego rozwoju umiejętności społecznych oraz świadomości moralnej. W grupie najstarszej częściej pojawiają się kłótnie dziewczynek. Dominuje agresja słowna, niemniej ze względu na etap rozwoju komunikacji towarzyszy temu większa chęć pogodzenia się

i przeprosin. Na tym etapie warto skorzystać z takich bajek terapeutycznych, jak np. Dziewczynka z obrazka; O tygrysku, który nie panował nad swoją siłą; Pajacyk Pepe; Wielki wulkan gniewu.

 

Warto pokazywać dzieciom, że konflikty, również te z rówieśnikami, są naturalną częścią życia. Mogą nam pomóc lepiej się nawzajem poznać, wprowadzić zmiany, oczyścić atmosferę. Wspieranie dziecka w radzeniu sobie z konfliktami może pozytywnie wpłynąć na jego rozwój społeczny.

Zasady dla rodziców i nauczycieli pomocne przy twórczym rozwiązywaniu konfliktów

Podstawowe zasady dla rodziców oraz nauczycieli pomocne przy twórczym rozwiązywaniu konfliktów:

• Zachęcaj dziecko (dzieci), aby mówiło(ły) otwarcie o swoich uczuciach, nie tylko podczas wystąpienia konfliktu, ale także w każdej sytuacji po to, żeby emocje nie stały się trudnym tematem,

 • Rozmawiaj z dzieckiem o braniu odpowiedzialności za swoje działania w konflikcie. Dzieciom bardzo często trudno jest ,,przyznać się” do konkretnych, niewłaściwych zachowań. Nie chodzi tutaj o szukanie winnego, ale rozumienie swoich działań.

• Szukaj wspólnie z dzieckiem sposobów na rozwiązanie problemu w taki sposób, żeby dziecko nie wstydziło się wyrażać swoich pomysłów. Nie krytykuj dziecko, lecz go wspieraj w poszukiwaniu rozwiązań,

• Postaraj się o to, żeby dziecko nie skupiało się tylko na winie drugiej osoby, żeby nie szukało na siłę tzw. kozła ofiarnego, tylko dlatego, żeby wyznaczyć kogoś do ukarania. Kilkulatkowi bowiem trudno stwierdzić, po czyjej stronie leży wina za powstanie konfliktu. W tej sytuacji lepiej porozmawiać z dzieckiem o tym, co czuje w tej konkretnej sytuacji. Po rozmowie i uspokojeniu emocji łatwiej będzie dziecku opowiedzieć całe wydarzenie,

 • Warto też po zażegnanym konflikcie wrócić do tematu konfliktu, nie po to, aby wytykać/ wypominać dziecku niewłaściwe zachowanie, ale przede wszystkim po to, aby dać dziecku możliwość zrozumienia, co się tak naprawdę wydarzyło i dlaczego tak się stało. Rolą rodzica jest nauczenie dzieci, jak rozwiązywać nieporozumienie.
 

                                                                                            Magdalena Tkaczyk

Literatura:

1. A. Jankowska  „Twórcze rozwiązywanie konfliktów między dziećmi”.,  (Bliżej Przedszkola 2.185/2017)
2. M. Cywińska „ Konflikty interpersonalne wśród dzieci”, Eruditus, Poznań 1995
3. V. Kruczkowska „Konflikt wśród dzieci-jak pomóc w ich rozwiązywaniu?”., (Bliżej Przedszkola 5/2012)